Sơn La: Nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt nông thôn

Sở Tài nguyên và Môi trường Sơn La vừa hoàn thành nhiệm vụ Đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt (vùng nông thôn). Dự án đã thực hiện điều tra, khảo sát thu thập thông tin tại 183 xã khu vực nông thôn trên địa bàn 11 huyện, với mục tiêu đánh giá thực trạng thu gom, vận chuyển, kiểm soát, quản lý CTRSH nông thôn; lập các bản đồ chuyên đề về chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) nông thôn; đề xuất các giải pháp thu gom, kiểm soát, quản lý, nhằm giảm thiểu CTRSH nông thôn.

Khó khăn trong quy hoạch khu xử lý chất thải rắn

Theo số liệu thống kê của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh, mỗi năm, tổng lượng CTRSH phát sinh trên địa bàn trung bình khoảng trên 212.900 tấn; trong đó lượng CTR khu vực đô thị trên 78.000 tấn; CTR khu vực nông thôn gần 135.000 tấn. Tỷ lệ CTR đô thị được thu gom, xử lý đạt 92,5%; tỷ lệ CTR nông thôn được thu gom đạt 84%.

Các nguồn phát sinh CTRSH ở Sơn La chủ yếu từ các hộ gia đình, khu thương mại dịch vụ, công sở, khu vực công cộng, dịch vụ, các hoạt động sinh hoạt của cơ sở sản xuất. Ngoài các thành phần chủ yếu là hữu cơ (chất thải thực phẩm, giấy, vải, bìa các tông, rác vườn...) và vô cơ (nhựa, cao su, kim loại...), CTRSH còn có thể lẫn các chất thải khác như chất thải điện tử, chất thải có thể tích lớn, pin, dầu thải...

Dù đã có nhiều nỗ lực trong triển khai quản lý CTRSH, song công tác quản lý CTRSH còn nhiều bất cập. Do địa bàn thu gom rộng, khu dân cư thưa thớt không tập trung, địa hình chủ yếu là đồi núi gây khó cho công tác quy hoạch khu xử lý CTR tập trung. Các khu xử lý CTR tập trung có khoảng cách xa trong khi chưa bố trí được các điểm, trạm trung chuyển rác thải gây khó khăn cho công tác thu gom. Công tác thu hút đầu tư xử lý CTRSH cũng vướng mắc do điều kiện kinh tế khó khăn, giao thông không thuận lợi.

Đến nay, tỷ lệ CTR đô thị được thu gom, xử lý tại Sơn La đạt 92,5%; tỷ lệ CTR nông thôn được thu gom đạt 84%

CTRSH chưa được phân loại tại nguồn; tỷ lệ tái chế còn thấp. Hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải khu vực nông thôn tại một số xã được thực hiện thông qua hợp đồng thuê khoán cho Chi nhánh Công ty CP Môi trường và Dịch vụ đô thị tại các huyện, các hợp tác xã hoặc các tổ đội vệ sinh môi trường. Phạm vi thu gom mới chỉ diễn ra tại các nơi có đủ điều kiện thu gom và vận chuyển rác thải về nơi tập trung (trung tâm xã, dọc đường quốc lộ giao thông thuận lợi).

Đối với khu vực nông thôn khác, CTRSH chủ yếu được xử lý bằng hố rác di động, tái sử dụng làm phân bón hoặc lò đốt rác thải mi ni quy mô hộ gia đình. Đây là phương pháp xử lý tạm thời, chưa có tính bền vững lâu dài, không đáp ứng quy định về bảo vệ môi trường. Ngoài ra, chất thải phát sinh trong quá trình sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật cũng chưa được thu gom triệt để…

Bên cạnh đó, nguồn nội lực dành cho công tác thu gom, xử lý rác thải ở địa phương còn hạn chế, đời sống người dân còn khó khăn, kinh phí từ nguồn đóng góp của người dân không đảm bảo để duy trì mạng lưới thu gom. Ý thức của người dân trong việc tự giác khắc phục khó khăn của địa bàn dân cư, lên kế hoạch, thực hiện thu gom, xử lý rác thải đúng quy định còn thấp. Tình trạng lén lút thải rác nơi công cộng, ven đường… còn diễn ra và khó xử lý.

5 nhóm giải pháp trọng tâm

Trên cơ sở đánh giá thực trạng thu gom, vận chuyển, quản lý CTRSH nông thôn, nhóm nghiên cứu triển khai Dự án đã dự báo lượng CTRSH nông thôn phát sinh theo từng huyện; nhận định về các thách thức trong quản lý CTRSH khu vực nông thôn. Từ đó, đề xuất 5 nhóm giải pháp chính, gồm: Nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách; Nhóm giải pháp về tổ chức bộ máy cán bộ và thanh tra, kiểm tra; Nhóm giải pháp về tăng cường nguồn lực tài chính; Nhóm giải pháp về nghiên cứu, phát triển, chuyển giao công nghệ xử lý theo hướng giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế; Nhóm giải pháp về hợp tác quốc tế, nâng cao nhận thức cộng đồng và xã hội hóa.

Theo đó, Sơn La cần tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức cơ quan quản lý nhà nước về môi trường ở cấp tỉnh, huyện, xã; xây dựng phương án sắp xếp tổ chức bộ máy và con người trong lĩnh vực quản lý CTRSH đảm bảo thống nhất một đầu mối quản lý. Trong đó, Sở Tài nguyên và Môi trường là cơ quan đầu mối tham mưu cho UBND tỉnh; phòng Tài nguyên và Môi trường là cơ quan đầu mối tham mưu ở cấp huyện.

Sơn La còn gặp nhiều khó khăn trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt

Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH trên các phương tiện thông tin đại chúng, hướng tới thay đổi trong nhận thức, hành động của nhân dân. Phổ biến, tuyên truyền các quy định về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực môi trường theo quy định tại Nghị định 45/2022/NĐ-CP ngày 7/7/2022 của Chính phủ, nhất là các hành vi vứt, thải, bỏ CTRSH không đúng nơi quy định; các hành vi thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH không đúng quy định.

Xây dựng, triển khai thí điểm phân loại CTRSH tại nguồn cho một số chợ, trung tâm thương mại, công trình công cộng ở một số huyện. Phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội xây dựng phong trào, liên minh chống chất thải nhựa; vận động người dân, cộng đồng dân cư hạn chế sử dụng túi nilon, các sản phẩm nhựa dùng một lần. Tăng cường kiểm tra, giám sát trách nhiệm quản lý Nhà nước trong quản lý CTRSH. Quy định rõ hơn trách nhiệm của UBND từ cấp tỉnh tới huyện, xã; trách nhiệm các cơ quan chuyên môn, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, cộng đồng dân cư trong quản lý CTR.

Tăng cường thanh, kiểm tra hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý CTRSH để chủ động phòng ngừa, kịp thời phát hiện, xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm. Thiết lập lộ trình thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải từ người xả thải. Quyết liệt yêu cầu huyện, xã khi thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới không đầu tư các lò đốt cỡ nhỏ không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường. Nghiên cứu áp dụng công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt phù hợp với khu dân cư không tập trung, vùng sâu, vùng xa. Thu hút đầu tư các khu xử lý, nhà máy xử lý rác thải sử dụng công nghệ tiên tiến để xử lý CTR tập trung cho các huyện có điều kiện thu gom, xử lý tập trung như: Mộc Châu - Vân Hồ; Mai Sơn -Yên Châu; Phù Yên - Bắc Yên. Nghiên cứu đề xuất, chuyển giao công nghệ xử lý CTRSH hiện đại, thân thiện môi trường theo hướng giảm thiểu chôn lấp, tăng cường tái chế, tái sử dụng, thu hồi năng lượng từ chất thải…

Nguồn: Bộ Tài nguyên và Môi trường